<body><script type="text/javascript"> function setAttributeOnload(object, attribute, val) { if(window.addEventListener) { window.addEventListener('load', function(){ object[attribute] = val; }, false); } else { window.attachEvent('onload', function(){ object[attribute] = val; }); } } </script> <div id="navbar-iframe-container"></div> <script type="text/javascript" src="https://apis.google.com/js/platform.js"></script> <script type="text/javascript"> gapi.load("gapi.iframes:gapi.iframes.style.bubble", function() { if (gapi.iframes && gapi.iframes.getContext) { gapi.iframes.getContext().openChild({ url: 'https://www.blogger.com/navbar.g?targetBlogID\x3d13537987\x26blogName\x3d.::4o+MATI::.\x26publishMode\x3dPUBLISH_MODE_BLOGSPOT\x26navbarType\x3dBLACK\x26layoutType\x3dCLASSIC\x26searchRoot\x3dhttps://4mati.blogspot.com/search\x26blogLocale\x3den_US\x26v\x3d2\x26homepageUrl\x3dhttp://4mati.blogspot.com/\x26vt\x3d-3529551192642507431', where: document.getElementById("navbar-iframe-container"), id: "navbar-iframe" }); } }); </script>
4ï ÌÁÔÉ

ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ
(το ένδοξο παρελθόν, το θολό παρόν και το αβέβαιο μέλλον)


Μήτσος Σταυρακάκης
Καλλιτέχνης Κρητικής μουσικής



Στάλα και στάλα το νερό το μάρμαρο τρυπά το,
το πράμα που μισεί κανείς, γυρίζει κι αγαπά το

(παλιά μαντινάδα)

Η ανάγκη των ανθρώπων κάθε κοινωνίας, να βρουν τρόπο να εκφράσουν τον εσωτερικό τους κόσμο και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους είναι πολύ παλιά. Αυτό γινόταν και γίνεται με τη βοήθεια της τέχνης και της λογοτεχνίας, με το λόγο, προφορικό η γραπτό, πεζό η ποιητικό, με αφήγηση η με τραγούδι με τη συνοδεία μουσικής. Στην Κρήτη η μαντινάδα καθιερώνεται σαν μέσο έκφρασης των απλών και όχι μόνο ανθρώπων της υπαίθρου και ίσως να προηγείται του ποιητικού έργου Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου.
Αυτοσχέδια δεκαπεντασύλλαβα, ομοιοκατάληκτα δίστιχα, που ο δημιουργός έχει την δυνατότητα σε δυο στίχους, να κλείσει μια ολοκληρωμένη σκέψη με νόημα, για θέματα που τον αφορούν προσωπικά (έρωτας, θάνατος, πόνος, χαρά , λύπη), η για να σχολιάσει τη μικρή κοινωνία που ζει (κριτική, σάτιρα) και σε μερικές περιπτώσεις να φιλοσοφήσει, να προβληματίσει. Δεν είναι δε λίγοι αυτοί που γράφουν μακροσκελή ποιήματα, πολλές μαντινάδες με συνεχόμενο νόημα (ρίμες), που αναφέρονται σε ιστορικά, κοινωνικά η ερωτικά ζητήματα. Τρόπος κοινολόγησης είναι χειρόγραφα που κυκλοφορούν από χέρι σε χέρι, αφήγηση από στόμα σε στόμα και τραγουδιστικός με τη συνοδεία πνευστού, λύρας, λαούτου, η μαντολίνου. Αυθόρμητα γλέντια με ερασιτέχνες οργανοπαίχτες κι αυτοσχέδιες μαντινάδες. Κυρίαρχη πηγή έμπνευσης των επίδοξων δημιουργών ο αιώνιος έρωτας που δοξεύγει ακούραστος τις νεανικές καρδιές. Η καντάδα που θα ακολουθήσει, με τη συνοδεία κυρίως μαντολίνου είναι ο πιο προσφιλής τρόπος για να υποψιάσει κανείς την εκλεκτή της καρδιάς του.
Μαντινάδες με πραγματική λογοτεχνική αξία έχουν διασωθεί αρκετές μέσω του προφορικού λόγου (από γενιά σε γενιά) αλλά και από συλλογές λογίων, με πολύ μεράκι και περισσή ευαισθησία.
Στα χωριά είχε μεγάλη άνθιση η μαντινάδα και υπήρξαν εποχές που άκμασε πραγματικά χάρη στις ιδέες και την έμπνευση του απλού ανθρώπου. Όταν η κοινωνία ήταν ακόμα ανθρώπινη και πορευόταν με φυσικό τρόπο, οι παρέες ήταν θεσμός, τα γλέντια πολυήμερα και το τραγούδι τρόπος ζωής και έκφρασης. Όποιος συμμετείχε στο γλέντι είχε το δικό του ρεπερτόριο από μαντινάδες, το δικό του στυλ τραγουδιού και τον διέκρινε το προσωπικό ύφος.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά. Οι ρυθμοί της ζωής, ο τρόπος επικοινωνίας και διασκέδασης δεν θυμίζουν σε τίποτα τον παλιό καλό καιρό. Με το που μπήκε στη ζωή μας η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και η κινητή τηλεφωνία, ισοπεδώνονται τα πάντα. Η λεγόμενη ελεύθερη ραδιοφωνία και η συνώνυμη της τηλεόραση, έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης και ακολουθούν από κοντά οι δισκογραφικές εταιρείες που όσο μικρότερες είναι τόσο μεγαλύτερη ζημιά κάνουν.
Παλιά όσοι ασχολούνταν με την μαντινάδα το ’καναν από πραγματικό μεράκι και την ανάγκη της έκφρασης και της επικοινωνίας. Η μαντινάδα είναι μια ποιητική δημιουργία, με πρωτότυπη έμπνευση με έντονο το προσωπικό στοιχείο, στίχος καλοδουλεμένος, χωρίς γλωσσικά ατοπήματα, με λογοτεχνικές αρετές, με πλήρες ολοκληρωμένο νόημα.
Στις μέρες μας τα ραδιόφωνα καθιερώνουν εκπομπές που ασχολούνται και καλά, με τη δύστυχη παράδοση, μια λέξη τόσο κακοποιημένη που αναρωτιέται κανείς γιατί δεν επεμβαίνει αυτεπάγγελτα κάποιος εισαγγελέας για να διώξει αυτούς που με τόση βαρβαρότητα την κακοποιούν.. Οι δαιμόνιοι παραγωγοί αυτών των εκπομπών συναγωνίζονται σε κακογουστιά ο ένας τον άλλο. Λένε στον αέρα μια μαντινάδα και ζητούν από το φιλότεχνο ακροατήριο τους, να στείλει μέσω τηλεφώνου η με μήνυμα στο κινητό, την απάντηση του πάνω στο θέμα. Άλλοτε πάλι αναγγέλλουν το πρώτο μέρος κάποιας μαντινάδας και ζητούν από τους ακροατές να την τελειώσουν. Κι εδώ αρχίζουν τα πανηγύρια.
Συνωστίζονται οι τηλεφωνικές γραμμές, το ένα μήνυμα διαδέχεται το άλλο, ποιος θα προλάβει πρώτος να απαντήσει, ποιος θα δώσει το καλύτερο τέλος. Σχετικοί και άσχετοι όλοι στο παιγνίδι.
Ο ραδιοφωνατζής, που είναι κατά τεκμήριο ποιο άσχετος κι απαίδευτος, περιχαρής για την ανταπόκριση του κοινού, βρίσκει όλες τις απαντήσεις έξοχες και τις επιδοκιμάζει με ένα επιφώνημα θαυμασμού, η ένα μπράβο, κι έχει μια καλή κουβέντα να πει για όλους που τον τιμούν με τη συμμετοχή τους. Ο λαϊκισμός σ’ όλο του το μεγαλείο!
Και γέμισε η γης κι ο κόσμος μαντιναδολόγους που ο ένας μιμείται και αντιγράφει τη βλακεία του άλλου, χωρίς αιδώ, καμαρώνουν κι από πάνω που το όνομά τους ακούστηκε στον αέρα και έτσι έγιναν κάποιοι, υπάρχουν. Τόση ματαιοδοξία, θεέ μου, είναι αβάσταχτη. Γι αυτό σήμερα οι μαντινάδες στο 95% είναι άχρωμες, άτεχνες, χωρίς ουσία και τέλος κακόγουστες. Γιατί δυστυχώς ούτε έλεγχος από κάποιο ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο υπάρχει, πολύ περισσότερο δε, αυτοέλεγχος και αυτολογοκρισία. Και πώς να υπάρξει αυτολογοκρισία από τους συγκεκριμένους αφού είναι όλοι απαίδευτοι. Γιατί ποιος απ αυτούς έχει μελετήσει τις παλιές μαντινάδες που υπάρχουν σε διάφορες αξιόλογες συλλογές, τα ριζίτικα τραγούδια, τον Ερωτόκριτο του Β.Κορνάρου, τα Δίφορα του Κωστή Φραγκούλη και τα έργα νεότερων που σέβονται κι υπηρετούν με συνέπεια την ποιητική παράδοση της Κρήτης. Γιατί αν ήταν ενήμεροι για τα παραπάνω θα είχαν ένα μέτρο να συγκρίνουν κι έτσι θα διαπίστωναν το έλλειμμα τους και θα ήταν ποιο προσεχτικοί.
Γράφοντας αυτά τα λόγια θα ήθελα με μια διάθεση κριτικής και αυτοκριτικής να αναφερθώ στους ποιοτικούς του είδους. Όλοι, έχουμε μερίδιο ευθύνης γι αυτήν την κατάντια της μαντινάδας. Όλοι μας μπήκαμε στον πειρασμό και δώσαμε στίχους σε ατάλαντους και κακόγουστους κρήτες καλλιτέχνες επειδή είχαμε κάποιου είδους υποχρέωση, Αυτοί κάνουν περισσότερη ζημιά, γιατί επειδή είναι ατάλαντοι και καλούς στίχους να τραγουδήσουν τους καταστρέφουν. Αυτό δεν πρέπει να ξαναγίνει. Ούτε να κάνομε τα χατίρια των εταιρειών που συνήθως κάνουν τα προξενιά για τέτοιου είδους συνεργασίες. Εκείνοι ευθύνονται περισσότερο για το κατάντημα της Κρητικής μουσικής γιατί είναι τα εκολαπτήρια των ατάλαντων και των ημιμαθών καλλιτεχνών. Γιατί άθελά μας βοηθούμε στη έκπτωση και τον ευτελισμό της μουσικής και της μαντινάδας.
Καλά θα κάνομε να συνεργαζόμαστε με μουσικούς που πραγματικά αγαπούν, σέβονται και υπηρετούν τη μουσική και ποιητική μας παράδοση με συνέπεια και το δείχνουν έμπραχτα.
Και επιτέλους, οτιδήποτε μας έρθει σαν ιδέα στο μυαλό και το κάνομε στίχο, αν δεν αξίζει να μη το κοινολογούμε, ας αυτολογοκριθούμε, έτσι προστατεύουμε πρώτα τον εαυτό μας, και μετά την υπόθεση της μαντινάδας, και σεβόμαστε αυτούς που διαβάζουν η ακούνε τα δημιουργήματά μας.
Τα λόγια η τα γραφτά μένουν, μόνο, αν πραγματικά αξίζουν, γιατί ο χρόνος δεν θα κάνει το χατίρι σε κανένα, κι η γόμα του, ανελέητη, περιμένει για να αποδώσει δικαιοσύνη.