ΕΡΩΤΑΣ - Μια μοναχική περιπέτεια …όπως κι ο θάνατος

Μανόλης Ε. Χρονάκης
Παιδίατρος

«και πυρί και νυφετώ με και, ει βούλοιο, κεραυνώ
βάλλε, και εις κρημνούς έλκε και εις πελάγη
τον γαρ απαυδήσαντα πόθοις και Έρωτι δαμέντα
ουδέ Διός τρύχει πυρ επιβαλλόμενον»
(Παλατινή Ανθολογία, εκλογή)

«φωτιά και χιόνι ρίξε μου, κι αν θέλεις κεραυνό
και στα γκρεμνά και στα πελάγη πόντισέ με·
τι αυτόν που υπέκυψε στον Έρωτα και πλάνταξε από πόθο
αστροπελέκι του Διός κι αν τον χτυπά, δεν τονε νοιάζει»
(μετάφραση Α. Λεντάκη)

Ο έρωτας δεν περιγράφεται με λόγο. Βιώνεται. Είναι ενεστώς, είναι παρόν. Η ανάμνησή του, δεν είναι έρωτας. Η περιγραφή αυτής της ανάμνησης είναι μια ελλειμματική εικόνα ή και παραποίηση του έρωτα.
Μου κακοφάνηκε που άρχισα να γράφω αυτό το κείμενο γιατί πιστεύω πως όταν για κάτι αποφασίζεις κι είσαι έτοιμος να γράψεις (ένα γεγονός, συναίσθημα, κάτι αφηρημένο) ή να κουβεντιάσεις, ήδη έχει περάσει για σε, έχεις απομακρυνθεί από δαύτο. Για να μιλήσεις ή να γράψεις για θέματα σημαντικά πρέπει το νου σου να μαζέψεις. Μα όταν σε διαφεντεύει ο έρωτας, ο νους δεν έχει μαζεμό! Είσαι μακράν αυτού, όταν μπλέξεις σε κουβέντα για τον έρωτα! Προσπαθείς ωστόσο, κι είν’ όμορφο, να περιγράψεις ή ν’ αφηγηθείς στιγμές του έρωτα με την ελπίδα πως θα τον ζήσεις ξανά! Μάταιος κόπος. Είναι υπολείμματα αυτά και σπαράγματα ενός απερίγραπτου συναισθήματος που μόνο θεϊκό ή διαβολικό μπορεί να χαρακτηρισθεί χωρίς τον κίνδυνο να χάσει κάτι απ’ τη δύναμή του. Μόνο ξεφτίδια και ερείπια του έρωτα μπορεί κανείς να συναντήσει στα πιο λαμπρά ποιήματα, στις ιστορίες της πιο τρελής αγάπης. Είναι όπως την ευτυχία, που έρχεται από παντού και από πουθενά. Που όταν τη συνειδητοποιείς σ’ αφήνει· που αν αποφασίσεις να γράψεις γι’ αυτήν καταντάς αστείος και πάντως σε κάθε περίπτωση ανεπαρκής.
Τι να πούμε λοιπόν; Δεν ονομάζεται, δεν ορίζεται, δεν κουβεντιάζεται, δεν…παίζεται ο έρωτας! Μόνο για κάτι πράξεις μας μπορούμε να μιλήσουμε, τρελές και παλαβές, όπως φαντάζουν τώρα, που δεν συνειδητοποιούσαμε πως τέτοια αξία είχαν, ούτε πως ήταν τα σημάδια ή τα όρια αυτού που έρωτα ονομάζουμε.
Αιώνια για το ανθρώπινο είδος και δια βίου για κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, ο έρωτας προσμένεται και αναζητείται ως ο μοναδικός σκοπός και στόχος της ζωής. Δεν επιλέγεις ούτε τη στιγμή της συνάντησης μαζί του, ούτε την ένταση ή τη διάρκειά της, μηδέ και τους κανόνες του παιχνιδιού. Εγκαθίσταται όπου δεν τον περιμένεις και διαλύει το σώμα, το οποίο δυνάμεις εύθραυστες κι ανισόρροπες κρατάνε ορθό. Αναδεικνύει την ψυχή, τρελή κι ατόφια όπως είναι, αόριστη και ακαθόριστη και ‘κείνη. Οι μόνες ώρες και στιγμές, αυτές του έρωτα, που απ’ τη φυλακή της βγαίνει, σαϊτεύει και τοξεύεται κι αρχίζει πάλη δυνατή, πέρα από νόμους φυσικούς, πέρα, μακράν του λόγου! Μια μουσική, ένα όνειρο είναι ο έρωτας που διαρκεί και διαρκεί κι ο ίδιος δεν το ξέρεις! Γιατί, στον έρωτα, είσαι μαζί φωτιά και δρόσος κι άνεμος, και σύμπαν κι άτομο με μιας! Σημαίνον και σημαινόμενο. Και δεν μπορείς, θεός εσύ, θεού μορφή να ορίσεις. Έξω από σε, τίποτα! Είσαι τα πάντα! Αδύνατο να δεις, να καταλάβεις, όταν ο έρωτας σε συντροφεύει. Είναι, βλέπεις, η τρομερή αδυναμία του όλου να κατανοήσει, αφού τα πάντα κατέχει, τα πάντα περιέχει! Είναι η τρέλα του παραληρήματος που δεν σου επιτρέπει να αρθρώσεις τίποτα, σε λόγο και σε πράξεις, κατανοητό για τους άλλους. Είναι μετάγγιση ζωής ο έρωτας, άδειασμα, δημιουργία κενού, κάθε φορά καινού. Είναι θάνατος! Είναι το κομμάτι της ζωής που στο θάνατο ανήκει. Το μερίδιό του θα λέγαμε. Είναι η αναζήτηση του άλλου μισού που ποτέ δεν κατακτάς και μένεις μισός με την ελπίδα να συμπληρωθείς. Όταν το πυρακτωμένο σύμπαν του έρωτα παγώσει, μόνο τ’ αποκαΐδια μένουνε να θυμίζουν τη μεγάλη του φωτιά! Γι’ αυτά μιλάς και γράφεις. Ερείπια! Μεγαλοπρεπή βεβαίως!
Κάποια στιγμή, είν’ αναπόφευκτο, ο έρωτας περνάει πλάι σου. Είναι και νόμος της φύσης αυτή η συνάντηση μια και ο έρωτας αναγνωρίζεται ως δύναμη αντίθετη του θανάτου. Δύναμη σύνθεσης, δημιουργίας. Χωρίς τον έρωτα, ο θάνατος ανύπαρκτος και άχρηστος εν τέλει. Τι να πεθάνει αν πρώτα δεν αναστηθεί, να ζήσει; Χωρίς τον έρωτα, τα πάντα επίπεδα, σιωπηλά και στάσιμα. Ο θάνατος θα είχε εγκατασταθεί, θα είχε επικρατήσει απολύτως και για πάντα· άρα δε θα ήταν αναγκαίο να επέλθει και να επιβληθεί στην ανυπαρξία! Χωρίς το θάνατο, ρουτίνα ο έρωτας και κορεσμός και πλήρωση ατελούς ζωής! Χωρίς την απειλή του θανάτου, καμιά αξία η ζωή. Γιατί καμιά προσπάθεια να κρατηθείς από αυτό το συναίσθημα του έρωτα, που σε βγάζει εκτός ζωής και συντηρεί, εξ’ αυτού, την εκπληκτική, γοητευτική, μοναδική του δύναμη. Η σημασία και η αξία του έρωτα είναι ευθέως ανάλογη με αυτήν του αντιθέτου του, του θανάτου· αυτόν αντιμάχεται και προσπαθεί να κατατροπώσει· τα έργα του διορθώνει και ανορθώνει σε επίπεδα θεϊκά. Όταν, μέσα απ’ τον έρωτα, βρίσκεσαι σε μάχη με το θάνατο, άγνωστο κι απειλητικό και τέλος και αρχή, μέσα σου υπάρχει μια αντανάκλαση του θανάτου, έντονα συνειδητή πολλές φορές, ως κάτι επώδυνο και φοβερό, εξίσου υπέροχο με τη ζωή την ίδια. Έτσι λοιπόν μπορεί να πει κανείς πως τον έρωτα βιώνεις ως αντανάκλαση του θανάτου που μέσα σου γίνεται γνώριμος με τη μορφή του επαναστάτη έρωτα, άκρα αγγίζοντας γνωστές και άγνωστες αισθήσεις.
Όταν κάνει την εμφάνιση του ο έρωτας, κάπου εκεί κοντά παραμονεύει ο θάνατος. Για να δώσει τη λύση. Αυτή που με τις πρώτες αρχές της ύλης είναι σύμφωνη. Άραγε τη λύση δίνει ο θάνατος ή μήπως ο ίδιος ο έρωτας; Και στην περίπτωση αυτή δεν είναι μια εξέλιξη του έρωτα ο θάνατος και το αντίστροφο; Να υποθέσομε ότι υπάρχει ταύτιση έρωτα και θανάτου; Η λογική μας προσπαθεί να τα ξεχωρίσει και απλώς τα μπερδεύει.
Ο έρωτας αναδύεται πυρός και αγνοεί τα πάντα, όταν εμείς – το υποκείμενο – στη θέαση του αντικειμένου του έρωτα υποψιαζόμαστε βάσιμα την πιθανή τελείωσή μας, μέσα απ’ αυτό και δι’ αυτού. Υποψιαζόμαστε την κατάκτηση της ευτυχίας και της αιωνιότητας, ύψιστων στόχων της ζωής του ανθρώπου. Πώς να μην αγνοεί τα πάντα, όταν ο φορέας του (εμείς) βρίσκεται μπροστά στην υπέρβαση της θνητότητας;
Εν τέλει πιστεύω ότι είναι λάθος να ισχυριζόμαστε πως τίποτα δεν γνωρίζουμε για το θάνατο (μήπως γνωρίζουμε κάτι για τη ζωή;), διότι μια γεύση του έχουμε με τη μορφή του έρωτα. Είναι ο έρωτας μια πρώτη επαφή με τον ίδιο το θάνατο. Μόνο μέσα από τον έρωτα προκαλείς την αποκάλυψη του θανάτου και στο βαθμό που τον γνωρίζεις, παύεις να τον φοβάσαι.
Ο έρωτας, η μοναδική και ανεξέλεγκτη εσωτερική ώθηση για ζωή, διαφεντεύει τα πάντα στη βιόσφαιρα· ακόμη και το θάνατο!