"Ελλαδάρλεκιν"

Βαγγέλης Ραπτόπουλος
Συγγραφέας

Πριν από δύο δεκαετίες μόλις, δημοφιλείς σ' αυτή τη χώρα ήταν συγγραφείς όπως ο Τσίρκας ή ο Χατζής. Με έργα όπου δέσποζαν ο κοινωνικός και πολιτικός προβληματισμός. Ήταν μια άλλη Ελλάδα, με συλλογικά οράματα, που χρεοκόπησαν. Στη θέση τους υπάρχει τώρα η ζούγκλα της ελεύθερης αγοράς και το ιδιωτικό σύμπαν του καθενός μας. Δεν μιλάω ως νοσταλγός του παρελθόντος. Αυτό, όμως, δεν μ' εμποδίζει να μην εγκρίνω κάποιες όψεις του παρόντος. Ανάμεσά τους και τα δημοφιλή αναγνώσματα της εποχής μας, τα προσφιλή στο γυναικείο κοινό: τα αισθηματικά.

Γέμισε ο τόπος από επιγόνους της Ιωάννας Μπουκουβάλα - Αναγνώστου. Συγγραφείς αισθηματικών για κάθε ηλικία και για κάθε γούστο. Από πρεσβύτερες όπως η Ντόρα Γιαννακοπούλου, η Γιοβάννα και η Μάρω Βαμβουνάκη. Μέχρι νεώτερες όπως η Εύα Ομηρόλη και η Μάιρα Παπαθανασοπούλου.

Ο πλήρης κατάλογος είναι μακρύς, αφού το φαινόμενο τείνει να πάρει επιδημικές διαστάσεις. Σχεδόν κάθε μυθιστόρημα που σημειώνει υψηλές πωλήσεις τελευταία στη χώρα μας, ανήκει στο συγκεκριμένο είδος. Εκεί και το «Η αγάπη άργησε μια μέρα» της Λιλής Ζωγράφου, εκεί και οι ιστορικές βιογραφίες του Φρέντυ Γερμανού. Ακόμα και ποιητικίζοντα δράματα εποχής, όπως η «Μικρά Αγγλία» της Ιωάννας Καρυστιάνη. Και, φυσικά, η ανάρπαστη ασημένια σειρά ξένης λογοτεχνίας της «Ωκεανίδας».

Προφανώς, το φαινόμενο δεν συναντάται μόνο στην Ελλάδα. Λέγεται ότι στις ΗΠΑ, όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη και η πιο συστηματικά οργανωμένη αγορά βιβλίου στον κόσμο, τα αισθηματικά κάνουν το μισό της τζίρο! Με τη διαφορά ότι τόσο εκεί, όσο και σε άλλες οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες, δεν αποτελούν το μοναδικό είδος μαζικής λογοτεχνίας. Υπάρχουν και πολλά άλλα, που κυριολεκτικά πάλλονται από ζωή.

Όπως το θρίλερ, η επιστημονική φαντασία, ο τρόμος, το αστυνομικό. Φαίνεται, όμως, ότι σε μια χώρα της περιφέρειας όπως η δική μας, δεν είναι δυνατόν να ευδοκιμήσει άλλο από το ­ λαϊκό ή σοβαροφανές ­ άρλεκιν. Κάτι παρόμοιο, σε τελευταία ανάλυση, συμβαίνει και με τα φρούτα. Μπορεί να έχουμε βερίκοκα και καρπούζια, αλλά οι κλιματολογικές συνθήκες δεν ευνοούν την ινδική καρύδα ή το μάνγκο.

Θλιβερές σκέψεις γεννάνε και τα θέματα που διαπραγματεύονται συνήθως τα ελληνικά αισθηματικά μυθιστορήματα. Σε μια εποχή όπου οι γυναίκες συνθλίβονται από πολλαπλές απαιτήσεις, σε μια εποχή που τους επιβάλλει να είναι ταυτόχρονα μητέρες, εργαζόμενες, νοικοκυρές, ερωμένες κ.λπ., τα περισσότερα ντόπια αισθηματικά αρκούνται στην αναπαλαίωση ξεπερασμένων μοτίβων όπως η συζυγική απιστία ή η γνωριμία με τρυφερούς, ρομαντικούς εραστές.

Με το αισθηματικό ως είδος έπαιξαν και κορυφαίοι συγγραφείς του προηγούμενου αιώνα. Η «Μαντάμ Μποβαρύ» ή η «Άννα Καρένινα», όμως, περιέγραφαν τη διάψευση των ονείρων των ηρωίδων τους και είχαν απαισιόδοξο τέλος. Ενώ, ταυτόχρονα, προσέφεραν και μεγάλες τοιχογραφίες των κοινωνιών μέσα στις οποίες ξετυλίγονταν οι ερωτικές ιστορίες τους. Είπαμε: άλλες εποχές, άλλα ήθη. Το αισθηματικό που ανθεί σήμερα στην Ελλάδα, προορίζεται για σκέτη ψυχαγωγία, δεν είναι παρά πασατέμπος σε σχήμα βιβλίου.



O Bαγγέλης Pαπτόπουλος γεννήθηκε το 1959 στην Aθήνα, όπου σπούδασε παιδαγωγικά και δημοσιογραφία. Έζησε για ένα χρόνο στη Σουηδία (1980-81) και ως υπότροφος του International Writing Program για μισό περίπου χρόνο στις HΠA (1984). Πρωτοεμφανίστηκε με τη σταδιακά δημοσιευμένη τριλογία KOMMATAKIA (1979), ΔIOΔIA (1982), TA TZITZIKIA (1985), η οποία, το 2003, κυκλοφόρησε σε έναν τόμο, υπό τον γενικό τίτλο H ΓENIA MOY. Kαι ακολούθησαν: H AYTOKPATOPIKH MNHMH TOY AIMATOΣ (1992), O EPΓENHΣ (1993), EMMONEΣ IΔEEΣ (1995), ΛOYΛA (1997), TO ΠAIXNIΔI (1998), BAΘYΣ KAI ΛYΠHMENOΣ, OΠΩΣ KI EΣY (1999), H AΠIΣTEYTH IΣTOPIA THΣ ΠAΠIΣΣAΣ IΩANNAΣ (2000), MAYPOΣ ΓAMOΣ (2001), AKOYEI O ΣHMITHΣ MHTPOΠANO; (2001), H ΔIKH MOY AMEPIKH (2002), H EΠINOHΣH THΣ ΠPAΓMATIKOTHTAΣ (2003). Mέσα στο 2005, θα κυκλοφορήσουν: το μυθιστόρημά του XAΣAME TON MΠAMΠA, και μια συλλογή με συνεντεύξεις και κείμενα για σύγχρονους έλληνες λογοτέχνες, με τον τίτλο ΛIΓH IΣTOPIA THΣ NEOEΛΛHNIKHΣ ΛOΓOTEXNIAΣ.