Όταν η λογική ολοκληρώσει το κανιβαλικό της έργο προς τις αισθήσεις τότε υπάρχει μόνο θάνατος

Βάνα Λυδάκη
Γιατρός-πεζογράφος

Τι είναι αυτό που μας δίνει την ζωή; Μια σύγκρουση. Η ζωή ξεπηδά από την σύγκρουση δύο αρχέγονων δυνάμεων: το ένστικτο της επιβίωσης ενάντια στο ένστικτο του θανάτου. Η κίνηση ενάντια στην ακινησία. Η λιμπιντική ενέργεια του αισθησιακού εαυτού ενάντια στην στατική ενέργεια του νοητικού εαυτού. Όταν η λογική ολοκληρώσει το κανιβαλικό της έργο προς τις αισθήσεις τότε υπάρχει μόνο θάνατος. Ένας θάνατος που δεν σχετίζεται πάντα χρονικά με τις ρυτίδες, την απώλεια των μαλλιών, την χαλάρωση των μυώνων, την κοιλιά που προέχει ηττημένη από τον χρόνο. Ο Ερμής του Πραξιτέλη, το σύμβολο της λατρείας των Αρχαίων Ελλήνων προς την αιώνια νεότητα και την ομορφιά δεν αντανακλούσε την ανάγκη του ανθρώπου να φαίνεται νέος αλλά να μην χάσει τα στοιχεία της νεότητας μέσα του. Τα στοιχεία που μετουσιώνουν τα εξωτερικά σημεία της ζωής σε ατέρμονη γονιμότητα. Με τις λέξεις του Φρόιντ: ήταν λατρεία στη λίμπιντο. Ο αχός από μια αρχαιότερη εποχή, τότε που οι μούσες είχαν ψιθυρίσει μυστικά στον Ησίοδο την Κοσμογονία.
…Ο ουρανός έχει κολλήσει στη γη και την γονιμοποιεί ασταμάτητα. Δεν υπάρχει ούτε ένα ελάχιστο σημείο που να μην την αγγίζει. Συνουσιάζεται μαζί της ατελεύτητα και δεν αφήνει χώρο σε τίποτα να γεννηθεί. Όλη η γένεση του Κόσμου θα είχε πάει στράφι αν ο Κρόνος, ο γιος του, δεν τον ευνούχιζε.
Η επιθυμία του Ουρανού προς την Γαία είναι η πιο αρχέγονη δύναμη που υπάρχει στον κόσμο μετά το Χάος. Ποιοι παίζουν άραγε σήμερα το ρόλο του Κρόνου;
Οι Νευροβιολόγοι λένε ότι ο έρωτας είναι ένα παιγνίδι σαν το πινγκ πονγκ, μεταξύ των κέντρων του εγκεφάλου, των ορμονών και των γεννητικών οργάνων. Η επιστήμη προχωρά αλματωδώς στην καταγραφή των στοιχείων που απαρτίζουν την ψυχή και που συνιστούν την φύση του μη υλικού εαυτού. Ζούμε στην εποχή του υλισμού. Όλα θα καταγραφούν τελικά. Η συνείδηση, το ασυνείδητο, η λίμπιντο, η ηδονή, το ένστικτο του θανάτου. Όλοι οι μύθοι θα πέσουν. Και θα πιστέψουμε ότι ζωή είναι μονάχα αυτές οι καταγραφές.
Ο άνθρωπος που προχωρά την νύχτα μ’ ένα φακό στο χέρι, βολεύεται στο να θεωρεί πως ότι εκείνος φωτίζει, είναι το μόνο που υπάρχει γύρω του. Το αντίθετο προκαλεί ανείπωτο τρόμο. Η επιστήμη τα καταφέρνει καλά. Αισθανόμαστε ασφαλείς. Τι πειράζει αν ο κόσμος μας βιώνει την πιο ορθολογική του φάση; Αν η Δύση γερνάει; Αν δεν κάνουμε πια παιδιά; Αν σιγά σιγά χάνουμε την ερωτική επιθυμία; Αν πρέπει να παίρνουμε χάπια ευφορίας, ναρκωτικά, αντικαταθλιπτικά, Βιάγκρα ή τσιρότα τεστοστερόνης; Τα ηνία της ανθρωπότητας τα έχει αναλάβει τώρα ο πιο εξελιγμένος εγκεφαλικός φλοιός, με τις υψηλότερες διανοητικές λειτουργίες, την σκέψη, την ανάλυση, την συνειδητότητα, τη λογική.
Ο κόσμος μας απαιτεί υπεύθυνους και παραγωγικούς ανθρώπους. «Κλειστούς» στην «ψύχωση» του έρωτα. Η δύναμη των αισθήσεων μετουσιώνεται σε ακατάπαυστες σκέψεις και υπολογισμούς και η λιμπιντική ενέργεια σε επιχειρήσεις και χρηματιστήριο. Ο άνθρωπος προσλαμβάνει συγκινήσεις από την οθόνη της τηλεόρασης. Ανάμεσα σ’ αυτόν και τη Ζωή έχει τοποθετηθεί ένα ψευδαισθητικό φίλτρο το οποίο βυζαίνει αδιάκοπα. Ο κόσμος μας παρακμάζει όπως το σώμα στα γηρατειά, λαχταρώντας το πάθος για το οποίο στάθηκε δήμιος. Δήμιος του πάθους είναι ο νοήμων εαυτός που μετά από τόσα χρόνια αναλυτικής σκέψης είναι βαθιά γερασμένος.
Κι όμως. Υπάρχουν κι άλλες οπτικές. Ενδιαφέροντα όλα τα μυστήρια εφόσον δεν εξαρτάσαι από αυτά, εφόσον παίζεις μαζί τους, εφόσον δεν π α θ α ί ν ε ι ς, εφόσον τα ανακαλύπτεις σαν ένα μικρό κι αθώο παιδί κι όχι σαν ένας νευρωτικός και φοβισμένος ενήλικας. Ο έρωτας είναι βακχεία. Ότι κι αν κάνεις, όσο κι αν τον αναλύσεις, κι αν τον καρατομήσεις, κι αν τον απομυθοποιήσεις εκείνος επιμένει με μια ανερμήνευτη, αρχέγονη, ανεξάντλητη δύναμη. Έχει τη χημεία του, την αλχημεία του. Ανατρέπει την ενδελεχή εργασία του πολιτισμού μας πάνω στην ψυχή του ανθρώπου. Ακυρώνει τελικά κάθε ερμηνευτική προσπάθεια. Είναι ο μικρός σκανταλιάρης Θεός που ψιθυρίζει: Για να ακούσεις τις φωνές των αρχαίων χρόνων πρέπει να ξεχάσεις τη μητρική σου γλώσσα. Γιατί κι αυτή ανάπηρη τη διδάχτηκες από τη στιγμή που γεννήθηκες. Άσε την μυριστική όπως είναι, την ζωή, να χαϊδέψει τα δάκτυλα σου, περαστικό θυμαρίσιο αεράκι. Άφησε την λίγο στο πλάι σου, να μην την καταλαβαίνεις. Δέξου την ακατανόητη. Πεταλούδα στο πράσινο.
«Λάμπουν μέσα μου όσα αγνοώ μα ωστόσο λάμπουν», γράφει ο ποιητής. Λάμπει ο κόσμος όταν τον αγγίζουν παιδιά, καθώς το παιγνίδι φέρνει όλα τα μυστήρια παρόντα και κατανοητά με ένα τρόπο άλλο απ’ αυτόν που ως τώρα συνήθισες και σε κατάντησε σαν ψάρι έξω απ’ το νερό.
Έχει μια καταχνιά έξω σήμερα, ο ουρανός χαμήλωσε, δεν μπορεί ν’ αγγίξει πια την Γαία, από τότε που τον ευνούχισε ο Κρόνος απομακρύνθηκε από κοντά της. Οι χιλιετίες περνούν μακριά της, είναι ολόγυρα της, την παρακολουθεί, την μυρίζει, την αναπνέει, φτιάχνει αντάρα και βροχή, θύελλες και καταιγίδες, κόκκινους Λίβες. Όλα εκπορεύονται από ‘κείνον κι όλα την ακουμπούν, την κτυπούν την σπαθίζουν, ρυτιδιάζουν το δέρμα της, βυθίζονται μέσα της, θάλασσες πλαταίνουν, ποτάμια πλημμυρίζουν, βουνά αναδύονται, ηφαίστεια εκρήγνυνται. Μα εκείνος μακριά. Σαν καταραμένος. Κάποιες στιγμές κατεβαίνει κοντύτερα, να σαν και σήμερα, ο πονοκέφαλος κάθεται στο κεφάλι μου γιατί τον νιώθω, τον νιώθω αυτόν τον καταδικασμένο ουρανό, τον εγωιστή, που κάθε μέρα θρηνεί για το κορμί της που δεν αγγίζει πια. Ποτέ δεν την συγχώρεσε που τότε συμμάχησε με τον γιο της και μαζί τον πρόδωσαν.
Κάποτε η γη θα γίνει ένας λευκός νάνος. Θα είναι πια ένα γερασμένο αστέρι που θα παίρνει τον δρόμο του προς την εξαφάνιση. Τότε η πυκνότητα της θα είναι μεγαλύτερη, το χάος μέσα της θα έχει περιοριστεί, η τάξη θα έχει κυριαρχήσει της αταξίας. Το παιγνίδι θα έχει τελειώσει. Αυτό είναι ο θάνατος. Το τέλος του παιγνιδιού.

Τα μυθιστορήματα της Βάνας Λυδάκη "Το πορτρέτο της άλλης" και "Ο χορός των απαλών ανθρώπων" κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.