<body><script type="text/javascript"> function setAttributeOnload(object, attribute, val) { if(window.addEventListener) { window.addEventListener('load', function(){ object[attribute] = val; }, false); } else { window.attachEvent('onload', function(){ object[attribute] = val; }); } } </script> <div id="navbar-iframe-container"></div> <script type="text/javascript" src="https://apis.google.com/js/platform.js"></script> <script type="text/javascript"> gapi.load("gapi.iframes:gapi.iframes.style.bubble", function() { if (gapi.iframes && gapi.iframes.getContext) { gapi.iframes.getContext().openChild({ url: 'https://www.blogger.com/navbar.g?targetBlogID\x3d13537987\x26blogName\x3d.::4o+MATI::.\x26publishMode\x3dPUBLISH_MODE_BLOGSPOT\x26navbarType\x3dBLACK\x26layoutType\x3dCLASSIC\x26searchRoot\x3dhttps://4mati.blogspot.com/search\x26blogLocale\x3den_US\x26v\x3d2\x26homepageUrl\x3dhttp://4mati.blogspot.com/\x26vt\x3d-3529551192642507431', where: document.getElementById("navbar-iframe-container"), id: "navbar-iframe" }); } }); </script>
4ï ÌÁÔÉ

«Ανεμόεν φρόνημα»


Κώστας Κωνσταντίνου
Φιλόλογος, δ.φ.


Συνηθίσαμε να αντιμετωπίζουμε τη γλώσσα περισσότερο σαν κάτι που λείπει, παρά σαν κάτι που είναι. Έχοντας συχνά κατά νουν τον λεγόμενο σωστό (και συνήθως παλαιότερο) τύπο προσπαθούμε να την προσεγγίσουμε μέσα από μια βολική νοσταλγία απουσίας. Η γλώσσα όμως είναι κάτι που υπάρχει παντού, υπάρχει μέσα μας και έξω μας, είναι αυτό το κάτι που φωνάζει κάθε ώρα και στιγμή, διαπερνώντας ως ρομφαία τη ζωή μας.
Γλώσσα δεν είναι ούτε η γραμματική, ούτε το συντακτικό. Είναι περιβάλλον, είναι ομιλία και κείμενο. Γλώσσα δεν είναι βέβαια ούτε η ορθογραφία. Το πεινάω, όπως κι αν το γράψει κανείς (πινάο, ακόμα και με λατινικούς χαρακτήρες σαν pinao) δεν πρόκειται ποτέ να παρερμηνευθεί η σημασία του. Ούτε ποτέ όμως και θα γίνει κατανοητό, αν δεν το σκεφτεί κανείς με το στομάχι. Όλα αυτά είναι τα μέσα, είναι η ύλη με την οποία ο άνθρωπος κατάφερε να αποθηκεύσει το Λόγο του για να τον κάνει αθάνατο, για να ανασταίνεται έτσι σε συγκαιρινές και μελλούμενες γενιές. Άλλωστε, από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε ο πρώτος γραμματικός μιας γλώσσας, την ίδια ώρα ομολόγησε και το θάνατό της, επισημοποιώντας συγχρόνως και την ανάγκη μνημοσύνου. Επειδή σε τελική ανάλυση γλώσσα είναι ο φακός με τον οποίο βλέπουμε και νοηματοδοτούμε τον κόσμο. Και όταν ο φακός είναι καθαρός - όταν δηλαδή η γλώσσα είναι ζωντανή - δεν έχει ανάγκη συστάσεων.
Γιατί η ζωντανή γλώσσα εξισώνεται με τα φτερά της σκέψης, το ανεμόεν φρόνημα του Σοφοκλή. Εξισώνεται με την επιστήμη της θεωρίας και της πράξης, με τους πιο λεπτεπίλεπτους συλλογισμούς και την ακρίβεια του τεχνολογικού ορισμού. Κατέχω τη γλώσσα μου πάει να πει ότι μπορώ μέσα από το λαβύρινθο της μαγείας του εγκεφάλου να επιχειρηματολογήσω, να εκφράσω την αγριάδα και την ομορφιά του κόσμου, την κακία και την αγάπη των ανθρώπων. Σημαίνει ότι καλλιεργώ τη λογική και μορφοποιώ το συναίσθημα. Ότι μπορώ να αποφεύγω τις καλογυαλισμένες κραυγές των προπαγανδιστών, ότι ξέρω να μη γίνομαι όργανό τους και ότι μπορώ να αποκαλύπτω, σε μένα και στους άλλους, τις προθέσεις τους ­- η γλώσσα είναι ελευθερία. Κατέχω τη γλώσσα μου πάει να πει ότι με νοιάζει και προβληματίζομαι για την ταυτότητα, τον πολιτισμό και την ιστορία μου - η γλώσσα είναι ευθύνη.
Επειδή κάθε εποχή έχει τη δική της γλώσσα. Γι’ αυτό, ούτε η γλώσσα είναι υπεύθυνη για την εξαφάνιση πολιτισμών, ούτε κανένας πολιτισμός μπορεί να νεκραναστηθεί με τεχνητές αναπνοές στη γλώσσα. Όλα εξαρτώνται από τους στόχους, τις προτεραιότητες και τη συλλογική συνείδηση κάθε κοινωνίας. Από το κατά πόσο αναζητεί τα κατάλληλα μέσα, τόσο από τη σπιρτάδα του παρόντος, όσο και από τη σοφία του παρελθόντος, για να ανοίξει δρόμους κλειστούς και να φωτίσει χώρους ανήλιαγους. Χωρίς διλήμματα και προφάσεις, μιας και η γλώσσα ήταν, είναι και θα είναι πάντα διαφορετική. Το πρόβλημα είναι η σχέση που έχουν οι άνθρωποι με το καταπληκτικότερο των δημιουργημάτων τους, με τον ίδιό τους τον εαυτό. Ο κόσμος είναι γεμάτος συνθήματα και παραπλανητικές υποσχέσεις. Το σχολείο έχει καθήκον να εφοδιάζει τους μαθητές με τα γλωσσικά εκείνα εργαλεία ώστε να μπορούν να ξεχωρίζουν μεταξύ της χλαμύδας του κίβδηλου και του ενδύματος της αυθεντικότητας. Η πολιτεία έχει την υποχρέωση να τοποθετήσει τη διδασκαλία της γλώσσας μας στον πυρήνα της ελληνικής παιδείας. Να το επιβάλουμε στην πράξη. Δράξασθε παιδείας.